Latest Post

COAlition S (Science+Speed+Solution+Shock): un plan radical para o Acceso Aberto en Europa

L.G.

O 4 de setembro pode converterse nun día histórico para o Acceso Aberto. Representantes de once axencias de financiación europeas  (véxase o parágrafo titulado “Who is involved”) lanzan o chamado Plan S.-“Science, Speed, Solution Shock”. A idea, xa recollida en Horizon 2020 de facer universal o acceso á literatura científica promovida polas axencias de investigación e financiada con fondos públicos, amplíase  (e adiántase) con dez principios que poderían cambiar a comunicación científica tal e como a coñecemos. A proposta,como dixemos, radical e innovadora, esixe a publicación directa en acceso aberto, prescindindo de embargos e modelos híbridos de publicación (de aí que na nova en Nature titulen “Radical open-access plan could spell end to journal subscriptions“), pasa por un  decálogo e un preámbulo dos que daremos conta neste post. Na Declaración previa ao decálogo, Carlos Moedas (o comisario europeo para investigación, ciencia e innovación)fai unha declaración (Plan S and cOAlition S: accelerating the transition to full and inmediate Open Access in Europe)  da necesidade deste aceleramento do acceso aberto coma un “dereito moral dos cidadáns”, e insistindo no feito de que gran parte das publicacións científicas aínda esixen custosas suscricións (e tamén embargos),Sinala, tamén, que aínda quedan barreiras por derrubar, como as que teñen que ver cos xeitos de avaliación científica.

Segundo o limiar, a partires do 1 de xaneiro de 2020 tódalas publicacións científicas resultantes de investigacións promovidas ou patrocinadas con fondos públicos procedentes das axencias de financiación europeas ou axencias de investigación implicadas neste plan, deberán publicarse en revistas de acceso aberto ou en plataformas de acceso aberto.

O decálogo abordaría as seguintes premisas:

1.- Autores e autoras reteñen o copyright dos seus traballos de investigación, sen restriccións. Tódalas publicacións deben facerse baixo unha licenza CC-BY, respectando os requisitos da Declaración de Berlín.

2.-As axencias de financiación establecerán criterios firmes para asegurar a calidade que, tanto as  revistas coma as  plataformas de Acceso Aberto, teñen que seguir.

3.- No caso de que non existan as devanditas infraestructuras  as axencias de financiación incentivarán e apoiarán- dun xeito coordinado- a creación das mesmas, garantindo a súa calidade.

4.- Os gastos de publicación en Acceso Aberto, de existir,  sufragaránse polos financiadores ou Universidades,  e non de xeito individual polo persoal de investigación.

5.- Os custos da publicación en Acceso Aberto serán unha única tarifa para toda Europa.

6.- Bibliotecas, Universidades e Axencias nacionais de investigación deberán unificar as súas políticas e estratexias, a fin de asegurar a transparencia.

7.- Os devanditos principios aplicaránse a tódolos tipos de comunicación científica, pero alongaranse alén do 1 de xaneiro de 2020  para publicacións coma monografías e libros.

8.- Sublíñase tamén a importancia de arquivos en aberto e repositorios coma conservadoras da produción científica, apoiándose na súa longa experiencia e tradición de arquivadoras e conservadoras de documentación, así como o seu potencial para a innovación editorial.

9.- Desbótase o modelo híbrido de publicación.

10.- As Axencias de investigación controlarán o cumprimento destes principios, podendo establecer sancións de non cumprirse os mesmos.

Imaxe dos dez principios do Plan S tirada da súa páxina web (premede para imaxe orixinal)

Algunhas cuestións ao respecto, que xurden nos primeiros momentos e despois da lectura deste decálogo, ten que ver cos países cun alto potencial de publicacións científicas e que non asinan ou están implicados nesta cuestión (o caso de España e Fecyt, sen ir máis lonxe). Nun tuit de Richard  Poynder atopamos a explicación de por qué non se sumaban as axencias suizas (véxase a súa implicación no desenvolvemento do Acceso Aberto cara o 2020 que permitiría publicación en revistas “de pago” en primeiro lugar):

É interesante tamén ver como recollen a nova en Nature e Science:

European science funders ban grantees from publishing in paywalled journals

Radical open-acces plan could spell end to journal subscriptions 

A Declaración por parte de Science Europe

A nota publicada polo European Research Council